Oscypek to jeden z najbardziej rozpoznawalnych produktów regionalnych Podhala, stanowiący nieodłączny element górskiej kultury i tradycji. Dla wielu turystów odwiedzających Zakopane, degustacja i zakup autentycznego oscypka to obowiązkowy punkt programu. Jednak nie wszystkie sery sprzedawane pod tą nazwą są prawdziwymi oscypkami. Umiejętność rozpoznania autentycznego górskiego przysmaku może uchronić nas przed rozczarowaniem. Gdzie zatem znaleźć te najlepsze, autentyczne oscypki w stolicy polskich Tatr? Poznajmy miejsca, w których warto szukać prawdziwych oscypków w Zakopanem i okolicach.
Czym właściwie jest prawdziwy oscypek?
Zanim wyruszymy na poszukiwanie najlepszych oscypków, warto wiedzieć, czym charakteryzuje się ten wyjątkowy ser. Prawdziwy oscypek to wędzony ser owczy o charakterystycznym wrzecionowatym kształcie i wadze 600-800 gramów. Wykonywany jest ręcznie według tradycyjnych metod przez górali z mleka owiec rasy polska owca górska.
Od 2007 roku oscypek jest produktem chronionym przez Unię Europejską i posiada Chronioną Nazwę Pochodzenia. Zgodnie z przepisami, prawdziwy oscypek może być produkowany tylko od maja do września, kiedy owce są na wypasie.
Autentyczny oscypek ma lekko słonawy smak, jest sprężysty i posiada charakterystyczny aromat wędzenia. Jego powierzchnia jest gładka, błyszcząca, o barwie od słomkowej do jasnobrązowej, a na przekroju kremowobiała z delikatnym, złocistym odcieniem. Prawdziwy oscypek przy naciśnięciu szybko wraca do pierwotnego kształtu, co świadczy o jego wysokiej jakości.
Bacówki – źródło najlepszych oscypków
Bez wątpienia najlepsze oscypki można znaleźć w tradycyjnych bacówkach, gdzie produkcja odbywa się zgodnie z wielowiekową tradycją, przekazywaną z pokolenia na pokolenie.
Bacówka pod Reglami
Jednym z najbardziej cenionych miejsc jest Bacówka pod Reglami prowadzona przez rodzinę Klusiaków. Zlokalizowana u wylotu Doliny Małej Łąki, oferuje autentyczne oscypki wyrabiane tradycyjnymi metodami. Bacówka słynie z wysokiej jakości serów, a także możliwości obserwowania procesu ich wytwarzania. Turyści cenią to miejsce za autentyczność, gościnność gospodarzy i niezmiennie wysoką jakość produktów. Wizyta tutaj to nie tylko zakupy, ale również żywa lekcja góralskiego rzemiosła.
Bacówka na Polanie Biały Potok
Kolejnym znakomitym miejscem jest Bacówka na Polanie Biały Potok. Położona przy drodze na Gubałówkę, cieszy się doskonałymi opiniami wśród turystów. Oprócz oscypków można tu spróbować również innych serów góralskich, takich jak bundz czy redykołki. Bacówka oferuje także możliwość degustacji żętycy – serwatki powstającej przy produkcji sera, która według górali ma właściwości zdrowotne. Gospodarze chętnie opowiadają o procesie produkcji, co dodatkowo wzbogaca doświadczenie.
Bacówka u Józka
Bacówka u Józka w Dolinie Kościeliskiej to kolejne miejsce godne polecenia. Choć znajduje się nieco dalej od centrum Zakopanego, wielu turystów celowo wybiera się tam, by skosztować wyjątkowych oscypków i innych wyrobów. Dodatkowym atutem jest malownicze położenie bacówki wśród tatrzańskich szczytów, co sprawia, że wizyta tam staje się nie tylko okazją do zakupu serów, ale również do obcowania z pięknem tatrzańskiej przyrody i odpoczynku od miejskiego zgiełku.
Targi i sklepy z produktami regionalnymi
Jeśli nie mamy możliwości dotarcia do bacówek, warto rozważyć zakup oscypków na targach regionalnych lub w specjalistycznych sklepach, gdzie również można trafić na produkty wysokiej jakości.
Targ pod Gubałówką
Targ pod Gubałówką to jedno z najpopularniejszych miejsc, gdzie można nabyć oscypki. Znajduje się tam wiele stoisk oferujących lokalne produkty, od serów po wyroby z wełny i drewna. Warto jednak zachować czujność i pytać o pochodzenie serów, gdyż nie wszystkie sprzedawane tam wyroby to autentyczne oscypki. Dobrym znakiem jest możliwość rozmowy bezpośrednio z bacą lub jego rodziną, którzy sami produkują sery. Nie wahaj się zadawać pytań o proces produkcji – prawdziwi wytwórcy z dumą opowiedzą o swoim rzemiośle.
Sklepy z produktami regionalnymi na Krupówkach
Na głównym deptaku Zakopanego – Krupówkach – znajduje się kilka sklepów specjalizujących się w produktach regionalnych. Choć ceny mogą być nieco wyższe niż w innych miejscach, często można tam znaleźć sery od sprawdzonych dostawców. Warto zwracać uwagę na certyfikaty i informacje o pochodzeniu produktów. Renomowane sklepy, jak „Góralskie Przysmaki” czy „Oscypek i Spółka”, współpracują bezpośrednio z bacami i oferują produkty wysokiej jakości z pełną informacją o ich pochodzeniu.
Jak rozpoznać autentyczny oscypek?
Zakup prawdziwego oscypka może być wyzwaniem, szczególnie dla osób niezaznajomionych z tematem. Oto kilka wskazówek, które pomogą rozpoznać autentyczny produkt:
- Kształt i rozmiar – prawdziwy oscypek ma wrzecionowaty kształt z charakterystycznymi wzorami odciśniętymi przez formę (spinki). Jego długość wynosi około 17-23 cm.
- Cena – autentyczny oscypek nie jest tani. Jeśli cena wydaje się zbyt atrakcyjna, prawdopodobnie mamy do czynienia z podróbką. W sezonie 2023 cena za sztukę oscypka wynosiła około 40-60 złotych.
- Skład – zgodnie z tradycyjną recepturą, oscypek powinien być wykonany z mleka owczego z ewentualnym dodatkiem mleka krowiego (nie więcej niż 40%).
- Sezonowość – prawdziwe oscypki są dostępne głównie od maja do września. W pozostałych miesiącach warto zachować szczególną ostrożność.
- Zapach i smak – autentyczny oscypek ma charakterystyczny, lekko wędzony aromat. Jest słonawy, ale nie przesadnie słony, a jego konsystencja jest jędrna i sprężysta.
Pamiętaj, że poza sezonem pasterskim (maj-wrzesień) prawdziwe oscypki są rzadkością. To, co jest sprzedawane zimą jako „oscypek”, to najczęściej ser góralski wytwarzany z mleka krowiego, który choć smaczny, nie jest oryginalnym oscypkiem.
Okolice Zakopanego warte odwiedzenia
Poszukiwania najlepszych oscypków mogą nas zaprowadzić również poza Zakopane, do okolicznych miejscowości, gdzie tradycja wyrobu serów jest równie silna, a często mniej skomercjalizowana.
Białka Tatrzańska
Białka Tatrzańska to miejscowość, w której również można znaleźć doskonałe oscypki. Lokalne bacówki oferują sery wysokiej jakości, często w nieco niższych cenach niż w samym Zakopanem. Warto połączyć zakup oscypków z wizytą w tamtejszych termach lub na stoku narciarskim. Szczególnie polecana jest Bacówka u Łaciaka, gdzie oprócz zakupu serów można także zobaczyć proces ich wytwarzania.
Witów
Wieś Witów, położona kilka kilometrów od Zakopanego w kierunku Chochołowa, to kolejne miejsce, gdzie tradycja wyrobu oscypków jest wciąż żywa. Lokalni bacowie często sprzedają swoje wyroby bezpośrednio przy drodze lub w gospodarstwach, co daje gwarancję autentyczności i świeżości produktów. Wizyta w Witowie to także okazja do poznania mniej zatłoczonej, bardziej autentycznej strony Podhala, gdzie życie toczy się w zgodzie z rytmem natury i wielowiekowymi tradycjami.
Dolina Chochołowska
Warto również zajrzeć do bacówek w Dolinie Chochołowskiej, gdzie podczas letniego wypasu owiec można spotkać baców produkujących oscypki według tradycyjnych metod. Połączenie piękna tatrzańskich krajobrazów z możliwością zakupu autentycznych serów bezpośrednio u źródła stanowi niezapomniane doświadczenie dla każdego miłośnika górskich tradycji i smaków.
Poszukiwanie najlepszych oscypków w Zakopanem i okolicach może stać się fascynującą przygodą kulinarną, pozwalającą lepiej poznać kulturę i tradycje Podhala. Każdy zakupiony oryginalny oscypek to nie tylko wyjątkowy smak, ale także część żywego dziedzictwa kulturowego regionu. Niezależnie od tego, czy zdecydujemy się na wizytę w bacówce, zakupy na targu regionalnym czy w specjalistycznym sklepie, warto pamiętać o zasadach rozpoznawania autentycznego produktu. Dzięki temu mamy szansę zabrać do domu nie tylko smaczną pamiątkę, ale również cząstkę prawdziwej górskiej tradycji, przekazywanej z pokolenia na pokolenie przez podhalańskich górali.